Kształtowanie prawa prez obywateli
Pod rządami konstytucji zaproponowanej przez Waszkielewicza wyborcy będą kształtować przepisy prawa poprzez Inicjatywę obywatelską w sprawie częściowej zmiany konstytucji i poprzez referendum fakultatywne zwane niejednokrotnie Wetem obywatelskim, umożliwiającym odrzucenie niektórych przepisów prawnych przed ich wejściem do porządku prawnego. W tym miejscu ograniczymy się do omówienia tylko Inicjatywy obywatelskiej.
Inicjatywa obywatelska w sprawie zmiany konstytucji jest kamieniem węgielnym demokracji bezpośredniej. Może być wykorzystana do dodania do konstytucji nowych artykułów lub zmiany istniejących artykułów.
Inicjatywa obywatelska dotyczy wyłącznie konstytucji.
Na szczeblu Rzeczpospolitej w drodze Inicjatywy obywatelskiej nie będzie możliwości zmiany ani wprowadzenia nowych przepisów prawnych innych niż zmiana konstytucji.
Wszelkie formalności związane z Inicjatywą obywatelską dotyczącą częściowej zmiany Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prowadzić będzie Komisja Inicjatywna przy wsparciu Kancelarii Rzeczpospolitej.
Po zebraniu podpisów poparcia, będzie ona poddana pod głosowanie narodowi i województwom
Jeżeli większość wyborców i większość województw zagłosuje za Inicjatywą, konstytucja zostanie zmieniona.
Jednakże Rada Ministrów i Parlament (Zgromadzenie Narodowe) mogą zaproponować kontrpropozycje dla Inicjatywy obywatelskiej.
W ramach bezpośredniej kontrpropozycji Parlament może zaproponować inny artykuł konstytucji. W takim przypadku Komisja Inicjatywna może wycofać swoją inicjatywę. Jeżeli tak się stanie, pod głosowanie zostanie poddana jedynie bezpośrednia kontrpropozycja.
Jeżeli Komisja Inicjatywna nie wycofa swojej inicjatywy, to wyborcy będą głosować na inicjatywę i kontrpropozycję bezpośrednią, ze wskazaniem który projekt ma wejść w życie, jeśli oba otrzymają taką samą liczbę głosów wyborców i taką samą liczbę województw.
W drodze pośredniej kontrpropozycji Parlament w odpowiedzi na inicjatywę może zaproponować zmianę ustawy lub nową ustawę. W ten sposób Parlament może odpowiedzieć na konkretne obawy obywateli wyrażone w inicjatywie bez konieczności zmiany konstytucji. Jeżeli komisja inicjatywna zgodzi się na tę propozycję, to referendum nie będzie przeprowadzane. Parlament po prostu uchwali zmianę ustawy lub nową ustawę. Jeżeli komisja inicjatywna nie zgodzi się na takie rozwiązanie, to pod głosowanie zostanie poddany projekt obywatelski. W takim przypadku Parlament prawdopodobnie zaleci obywatelom głosowanie na NIE w sprawie Inicjatywy obywatelskiej
Te instrumenty, jak argumentuje Waszkielewicz, zapewniają większą transparentność i odpowiedzialność w procesach decyzyjnych, wzmacniając demokratyczne fundamenty państwa. Implementacja tych mechanizmów w polskim systemie prawnym ma na celu zapewnienie, że władza faktycznie należy do narodu, zgodnie z duchem demokratycznych wartości.
